PROGRAM ADAPTACYJNY
NIEPUBLICZNEGO PRZEDSZKOLA W PASIECE OTFINOWSKIEJ
WPROWADZENIE
Kiedy dziecko przekracza po raz pierwszy próg przedszkola, to rozpoczyna życie w dwóch środowiskach: rodzinnym i instytucjonalnym. Jest to jedna z najważniejszych chwil w dotychczasowym życiu dziecka. Przedszkole jest pierwszym – wprawdzie jeszcze nie powszechnym , ale obejmującym znaczną liczbę dzieci – ogniwem w systemie edukacyjnym. Moment ten jest trudny dla dzieci, ich rodziców, a także nauczycielek i innych pracowników przedszkola.
Dzieci idą do nowego nieznanego im środowiska, w niektórych budzi to lęk, w innych ciekawość, radość poznania, ale nie mają one prawdziwego obrazu przedszkola, miejsca kontaktów z dużą grupą rówieśników, miejsca które różni się od domu, a tryb życia i zaspakajania potrzeb dziecka też jest odmienny.
W świetle przeprowadzonych badań dotyczących problemów adaptacyjnych, okazuje się że:
· Nie ma wyraźnego związku pomiędzy przysposobieniem, a wiekiem dziecka. Pięciolatek i sześciolatek idąc po raz pierwszy do przedszkola może podobnie rozpaczać jak trzylatek.
· Dziewczynki lepiej przystosowują się do przedszkola niż chłopcy.
· Stwierdzono związek pomiędzy przystosowaniem się dziecka, a przebiegiem jego rozwoju. Jeżeli dziecko rozwija się normalnie i nie było komplikacji w chwili porodu, lepiej przystosowuje się do przedszkola.
· Brak wyraźnego związku pomiędzy poziomem rozwoju umysłowego dziecka, a ich przystosowaniem się do przedszkola. Dotyczy to oczywiście dzieci, których rozwój umysłowy mieści się w granicach normy. Wynika z tego, że kłopoty adaptacyjne może mieć dziecko błyskotliwe, o świetnych możliwościach intelektualnych, jak i przeciętnie rozwijające się dziecko.
· Nie stwierdzono wyraźnego związku pomiędzy warunkami bytowymi rodziny, a przystosowaniem się dzieci do przedszkola.
· Również status społeczny nie przesądza o przystosowaniu się dziecka do przedszkola. Badania sygnalizują tu jednak poważniejszy problem: w miarę obniżania się statusu społecznego rodziny, wzrasta u dzieci skłonność do zaburzeń podstawowych funkcji społecznych.
· Badania nie wykazują także związku pomiędzy przystosowaniem się dzieci, a formalną strukturą rodziny. Jednak u dzieci, które źle zniosły konieczność chodzenia do przedszkola, a wychowywały się w niepełnej rodzinie, częściej ujawniły się zaburzenia funkcji życiowych. Wyniki cytowanych badań nie potwierdzają powszechnego sądu, że jedynacy gorzej przystosowują się do przedszkola.
· Badania wskazują jednak na wyraźny związek pomiędzy przystosowaniem się małego dziecka do przedszkola, a środowiskiem, w którym było do tej pory wychowywane systemem wychowawczym przez rodziców. Jeżeli dzieci są wychowywane w sposób racjonalny, to zakres trudności w przystosowaniu się jest wyraźnie mniejszy, a zaburzenia w reakcjach emocjonalnych i funkcjach życiowych są zdecydowanie słabsze. Gorzej jest dzieciom wychowywanym zbyt liberalnie i mających nadopiekuńczych rodziców. Przeżywają one poważne trudności w przystosowaniu się i silniej reagują zaburzeniami zachowania.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Program adaptacyjny oparty na wiedzy o rozwoju dziecka, określa system wzajemnych oddziaływań pedagogicznych oraz organizacyjnych przedszkola i rodziny, w celu stworzenia dzieciom lepszego startu przedszkolnego. Adaptacja jest to proces uzyskiwania równowagi między potrzebami dziecka a otoczeniem. Wymaga ona dużego zaangażowania rodziców i personelu przedszkola. Stroną inicjującą powinno być przedszkole.
Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i z jego możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym.
Bez działań adaptacyjnych główny cel wychowania przedszkolnego nie może być zrealizowany.
Oddziaływanie przedszkola musi być skierowane na rodziców i na dziecko.
I. Cele ukierunkowane na rodziców wyznaczają następujące zadania:
· zaplanowane działania przedadaptacyjne,
· pozytywne nastawienie do przedszkola,
· współpraca w realizacji programu adaptacyjnego.
II. Cele ukierunkowane na dziecko:
· zapewnienie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego,
· uznanie praw dziecka do zaspakajania jego potrzeb,
· ośmielanie dziecka do nowego otoczenia, do udziału w zabawach i zajęciach, bez ciągłego myślenia o powrocie do domu.
CELE PROGRAMU ADAPTACYJNEGO
Głównym celem programu adaptacyjnego jest ułatwienie nowoprzyjętym do przedszkola dzieciom, startu przedszkolnego poprzez wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka w aspekcie społecznym zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi.
Cele pośrednie:
ukazanie rodzicom potrzeb emocjonalnych dzieci,
ułatwienie startu przedszkolnego dzieciom i ich rodzicom,
obniżenie lęku dzieci przed rozstaniem z rodzicami,
skrócenie czasu adaptacji dziecka do przedszkola,
nawiązanie relacji z rodzicami,
integracja ze środowiskiem przedszkolnym.
Po realizacji programu adaptacyjnego dziecko:
spokojnie rozstaje się z rodzicami w szatni,
uczestniczy w życiu grupy i tylko sporadycznie wspomina o rodzicach i o domu,
ma koleżanki i kolegów, z którymi lubi się bawić,
ma zaufanie do nauczycieli i pracowników przedszkola,
wie, że może zwracać się do wszystkich o pomoc,
wie, że może współdecydować o tym co będzie robić, w co się bawić,
zna podstawowe zasady życia w grupie,
rozumie, że pobyt w przedszkolu jest czasowy i zawsze kończy się powrotem do domu pod opieką rodziców,
intuicyjnie wie jak przebiega rozkład dnia w przedszkolu, co po czym następuje / np. posiłek, zabawy, posiłek, odpoczynek, powrót do domu/,
wie, że jest ważne, każdy się z nim liczy,
wie, że musi zachowywać się tak, by było bezpieczne i inni w jego otoczeniu byli bezpieczni,
zna zasadę zakazu samodzielnego oddalania się od grupy.
FORMY I METODY SŁUŻĄCE REALIZACJI PROGRAMU ADAPTACYJNEGO
Ukierunkowane dla rodziców /opiekunów dzieci/:
1. Działania wstępne:
Rodzice dzieci nowo przyjętych otrzymują od przedszkola zaproszenie na pierwsze spotkanie organizacyjne, które odbywa się po przeprowadzonym okresie rekrutacyjnym.
Program spotkania: /uczestniczą rodzice, dyrektor przedszkola, nauczyciele/,
· poznajmy się /stosujemy zabawy integracyjne, chwalimy się zwyczajami przedszkola, przygotowaniem kadry i jej doświadczeniem w pracy z dziećmi/,
· włączamy rodziców do realizacji programu adaptacyjnego,
· zwiedzamy przedszkole,
· zapoznajemy rodziców z umiejętnościami jakimi powinien wykazywać się przedszkolak, z rozkładem dnia i organizacja pracy w placówce,
· zaznajamiamy ze sposobem przepływu informacji w naszym przedszkolu,
· fiszki informacyjne,
· ankieta oczekiwania rodziców dotycząca kontaktów z nauczycielem,
· zaproszenie do udziału i omówienie organizacji „dni adaptacyjnych” w przedszkolu.
Dni adaptacyjne w czerwcu.
Jest to pobyt dziecka wraz z rodzicem w przedszkolu podczas zabaw i zajęć organizowanych. Takie spotkania mogą odbywać się w dowolnie umówionych terminach, a ich ilość zależy od chęci i możliwości uczestników.
Na tych spotkaniach rodzice dowiadują się jak zorganizowane jest życie w przedszkolu, jaki jest rozkład dnia, jakie rodzice i dzieci mają prawa, jakie czekają ich obowiązki, co mogą jeszcze w czasie wakacji zrobić, jak przygotować dzieci, by łatwiej przebiegł ich proces adaptacji do życia w społeczności przedszkolnej. Rodzice poznają program zabaw i zajęć przewidzianych na następne dni, ustalają pierwsze działania i kontakty.
W tym czasie dzieci w towarzystwie rodziców i nauczycieli przebierają się w szatni, poznają salę zabaw i łazienkę, a także inne sale i pomieszczenia przedszkola. Podczas zabaw na powietrzu poznają przedszkolny ogród i plac zabaw.
W czasie dni adaptacyjnych dzieci poznają się nawzajem, uczestniczą w pierwszych wspólnych zabawach, wraz z rodzicami rysują, malują, budują z klocków, bawią się w kącik lalek, sklepik itp. W tym czasie nauczyciele poznają dzieci i ich rodziców, poznają ich potrzeby i eliminują obawy.
Dzieci w obecności rodziców czują się bezpiecznie i dlatego bez strachu i zahamowań poznają środowisko, nauczycieli i kolegów. W sposób bezstresowy uczą się korzystać z łazienki. Bez obaw wychodzą na podwórko, chętnie biorą udział we wszystkich proponowanych przez nauczyciela działaniach. Nawet gdy dziecko nieśmiałe, nie chce uczestniczyć w zabawach, to z zaciekawieniem u boku mamy obserwuje co robią inni i powoli się ośmiela. Rodzice nabierają zaufania do przedszkola, poznają się nawzajem. Nabierają odwagi do kontaktów z nauczycielami, dużo mówią o swoich dzieciach.
Nauczyciele też pozbywają się obaw, znają już dzieci, nie mylą się im imiona, kojarzą rodziców z dziećmi, mają bogatą wiedzę i spostrzeżenia dotyczące zachowań, umiejętności, zainteresowań dzieci oraz oczekiwań rodziców.
Dopóki dziecko nie pozna nowego środowiska i nie zaakceptuje nowej sytuacji, dopóty nie poczuje się bezpiecznie.
Program adaptacyjny nie gwarantuje dobrej adaptacji dziecka do przedszkola, ale ją znacznie przyśpiesza i ułatwia, bo już nie wszystko jest nowe i nieznane, nie wszystko budzi niepokój.
Dni adaptacyjne we wrześniu:
Proponujemy rodzicom następujące możliwości złagodzenia progu przedszkolnego:
Regulowanie czasu pobytu dziecka w przedszkolu w zależności od sposobu reagowania na ten pobyt w pierwszych dniach bez mamy i taty,
W miarę możliwości stopniowe przyjmowanie dzieci do przedszkola,
Pracę w pełnej obsadzie kadrowej w ciągu pierwszych dni,
Uczęszczanie rodzeństwa i znajomych do tej samej grupy,
Uczestnictwo rodziców w zabawach w terenie i w sali,
Wspólne posiłki,
Przynoszenie przez dzieci własnych zabawek i przytulanek itp.
Wydzielenie kącików ciszy w Sali
Ścisła współpraca z nauczycielem, okazywanie zaufania do pracowników przedszkola.
I. Oddziaływania skierowane na dziecko:
· Odwracamy uwagę dziecka od rozstania z rodzicami poprzez budzenie zainteresowania nowymi zabawkami,
· Dziecko wie, że w każdej chwili może zaprosić rodziców do swojej Sali, widzi jak rodzice rozmawiają z nauczycielem, że są zaprzyjaźnieni i darzą się zaufaniem,
· Dziecko zabiera do domu wytwory swoich działań /np. rysunki, ulepianki/ aby pochwalić się swoimi umiejętnościami, aktywnym udziałem w proponowanych dzieciom zabawach,
· Dziecko zaprasza do sali zabaw rodziców, by pochwalić się jak pięknie przy pomocy nauczyciela dzieci udekorowały pomieszczenia przedszkolne,
· Dziecko zaczyna nawiązywać kontakty z kolegami, wspólnie się bawić, a może pojawi się ktoś kogo szczególnie polubi, zaprzyjaźni się.
· Zabawy integracyjne są bardzo pomocne w przełamywaniu pierwszych lodów w kontaktach z nauczycielami i kolegami. Biorą w nich udział tylko chętne dzieci ale ilość chętnych zwiększa się gdy obserwuje się rozbawione dzieci, radosne i roześmiane, a nauczyciel jest równoprawnym uczestnikiem zabawy. Do takich zabaw można zapraszać rodziców podczas przyprowadzania i odbierania dzieci,
· Dziecko jest nagradzane uwagą wartościującą, drobnymi upominkami, znaczkami / np. słoneczko, uśmiechnięta buźka itp./ kierowane są do niego przyjazne gesty,
· Dziecko jest chwalone do rodziców za każe godne uwagi zachowanie i za udział w zabawach, zajęciach, rozmowach,
· Dziecko zaczyna być dumne z możliwości udziału w życiu przedszkola.
MONITORING I EWALUACJA
W stosunku do dziecka, które przechodzi okres adaptacyjny w przedszkolu należy prowadzić ciągłą i wnikliwą obserwację. Działania nauczyciela muszą być prowadzone z dużym wyczuciem, delikatnością. Dramat rozstania z najbliższymi blokować może poznawanie nowego otoczenia, a to przedłuża poznawanie się z nowymi warunkami w jakich dziecko przebywa. Pozostawione w obcym miejscu pośród obcych ludzi zaczyna odczuwać strach separacyjny, czyli strach przed utratą kochanej osoby, emocja naturalna i tym silniejsza im mocniejszy jest związek. Minimalizowanie negatywnych przeżyć dziecka, pojawiających się w początkach edukacji przedszkolnej możliwe jest w pełni tylko wówczas, gdy jakoś kontaktów z rodzicami jest na wysokim poziomie. W nawiązaniu bliskiego kontaktu z dziećmi pomaga proces komunikacji oparty na poszanowaniu emocji, uczuć i rozterek towarzyszących rozstaniu. Tworzy się wtedy podstawy do wzajemnego rozwiązywania problemów, budowania atmosfery zaufania, radości i akceptacji. Nauczyciele muszą dostosować warunki otoczenia do potrzeb dziecka uwzględniając jego stopień rozwoju emocjonalnego, psychicznego i społecznego.
WYMAGANIA
Debiut w przedszkolu to niełatwa sprawa!
Malucha czekają pewne zmiany w życiu, często trudne do zaakceptowania. Ale to, co nowe, wcale nie musi być niedobre. Do trudnych sytuacji trzeba po prostu dziecko i siebie przygotować.
Dziecku, Rodzicom i sobie życzymy, aby ten pierwszy krok do samodzielności łączył się z miłymi przeżyciami.
CO DO PRZEDSZKOLA?
Luźne spodnie lub spódnica w gumkę, bluza dresowa lub lekki sweterek – czyli ubiór „na cebulkę”, ważniejsza wygoda od elegancji,
Kapcie – najlepiej na rzepy, kurtka z suwakiem, który łatwo się zapina,
Ubrania z rozciągliwymi dekoltami,
Majtki i spodnie na zmianę (gdyby zdarzyła się „wpadka”),
Podkoszulek do przebrania 9gdy przy zupie zadrży rączka),
Ukochana przytulanka, dzięki której łatwiej będzie przeżyć rozstanie z mamą.
NADAJE SIĘ NA PRZEDSZKOLAKA GDY:
Zostaję na trochę bez mamy,
Umiem się ubrać i rozebrać (jeszcze nie całkiem samodzielnie),
Umiem się sam załatwić i umyć ręce (czasami ktoś mi pomaga),
Sam jem (chociaż nie robię tego szybko),
Mówię zdaniami (to nie jest problem, bo w przedszkolu się nauczę).
CO MOŻE POMÓC DZIECKU?
Wcześniejsze przyzwyczajenie dziecka do przebywania w nowym miejscu pod opieką osób trzecich, kontaktowanie dziecka z rówieśnikami, np. na placu zabaw,
Uczenie dziecka poprzez zabawę czynności związanych z samoobsługą,
Informowanie dziecka o tym, że czas w przedszkolu będzie spędzało w towarzystwie innych dzieci, bez rodziców,
Ważne jest, aby rodzice podczas rozstania z dzieckiem byli spokojni (dziecko wyczuwa niepokój porosłych),
Zabawy z dzieckiem „w przedszkole”, przedstawianie jego realnych zalet, m.in. obecność rówieśników, wielość zabawek,
Akceptacja płaczu dziecka przez rodziców jako naturalnej, zdrowej reakcji na nową sytuację (nie należy dziecka zawstydzać), duża labilność uczuć dziecka powoduje, że za chwilę jest wesołe i świetnie się bawi,
Wcześniejsze poznanie przedszkola, spacery w kierunku placówki, krótkie wizyty w ogrodzie przedszkolnym i przedszkolu,
„kawałek domu” – drobiazg przyniesiony przez dziecko z domu, np. ulubiona zabawka, przytulanka,
Możliwość przebywania rodzica z dzieckiem w sali w pierwszych dniach jego pobytu,
Wcześniejsze odbieranie dziecka w początkowym okresie (zawsze należy odbierać dziecko zgodnie z obietnicą).
DOBRE RADY:
Kompletuj wyprawkę wspólnie z dzieckiem i ciesz się, że będzie korzystać z niej w przedszkolu,
Nie przeciągaj pożegnania w szatni; pomóż dziecku rozebrać się, pocałuj je i wyjdź,
Nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu; jeśli zrobisz to choć raz, będzie wiedziało że łzami może wszystko wymusić,
Nie obiecuj; jeśli pójdziesz do przedszkola to coś dostaniesz; kiedy będziesz odbierać dziecko, możesz dać mu maleńki prezent, ale nie może być to forma przekupywania,
Kontroluj się co mówisz; zamiast: już możemy wracać do domu, powiedz: teraz możemy iść do domu. To niby niewielka różnica, a jednak pierwsze zdanie ma negatywny wydźwięk,
Nie wymuszaj na dziecku, żeby zaraz po przyjściu do domu opowiedziało, co wydarzyło się w przedszkolu, to powoduje niepotrzebny stres,
Jeśli dziecko przy pożegnaniu płacze, postaraj się żeby przez kilka dni odprowadzał je do przedszkola tato, rozstania z tatą są mniej bolesne,
Pamiętaj: żegnaj i witaj swoje dziecko zawsze uśmiechem!